Σκοτάδι

Όταν ξεσπά η βία συμπαρασύρει τα πάντα στο πέρασμα της, υποστηρίζει η Ξένια Κουναλάκη στην Καθημερινή. Αν λοιπόν ως πολίτες αυτής της χώρας θέλουμε το πολίτευμα μας να είναι δημοκρατικό δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια μπροστά στο κύμα ρατσιστικού μίσους και βίας των προηγούμενων ημερών.  

Οι ρατσιστικές επιθέσεις εκδηλώθηκαν εκμεταλλευόμενες την δολοφονία 44χρονου στο κέντρο της Αθήνας.  Μεγάλη συχνότητα τέτοιων επιθέσεων υπήρξε και τον προηγούμενο μήνα, όπως επισημαίνει το πολυιατρείο των Γιατρών του Κόσμου στην Ελευθεροτυπία – μπορείτε να δείτε και μια παλαιότερη αναδρομή εδώ. Και τις τελευταίες μέρες διακομίστηκαν σε νοσοκομεία μετανάστες χτυπημένοι εξαιτίας του χρώματος του δέρματος τους, ενώ εκκρεμεί η εξακρίβωση των κινήτρων της δολοφονίας ενός. 

Είναι νομίζω πρώτα από όλα σημαντικό να επανέλθει στο προσκήνιο η έννοια των δικαιωμάτων. Όπως υποστηρίζει η Διεθνής Αμνηστία σε σχετική καμπάνια της (δική μου έμφαση):

Καθημερινά, άνθρωποι αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, την κοινότητά τους και τη χώρα τους. Κάποιοι φεύγουν από φόβο για τη ζωή τους ή τη ζωή των οικείων τους. Άλλοι φεύγουν επειδή τους εξανάγκασαν η κοινωνική ή η οικονομική τους κατάσταση. Ένα από τα πιο σημαντικά δικαιώματα που είναι κοινό σε όλους τους πρόσφυγες, τους αιτούντες άσυλο, τους μετανάστες και σε αυτούς που εκτοπίζονται στο εσωτερικό της χώρας τους είναι το δικαίωμα στην ελευθερία από διακρίσεις και σε μια αξιοπρεπή ζωή.

Για τους λόγους αυτούς, η Διεθνής Αμνηστία αρνείται να χρησιμοποιήσει τον πολιτικά προβληματικό όρο 'λαθρομετανάστης,' ο οποίος δυστυχώς υιοθετείται συχνά και άκριτα στον ελληνικό δημόσιο λόγο –  εδώ ένα ενδεικτικό παράδειγμα. Όπως όμως υποστηρίζει εύστοχα η οργάνωση:

Η Διεθνής Αμνηστία δεν χρησιμοποιεί τον όρο «λαθρομετανάστης», πιστεύοντας ότι ο όρος «λαθραίος» δεν είναι δόκιμος για έναν άνθρωπο. Επιπλέον, υποδηλώνει και εκφράζει την έννοια της εγκληματικότητας.

Όπως σε κάθε δημοκρατική χώρα, το ελληνικό κράτος έχει την υποχρέωση προστασίας των δικαιωμάτων όσων βρίσκονται στην επικράτεια του με βάση διεθνείς συνθήκες. Σύμφωνα με έγκυρους και ανεξάρτητους διεθνείς οργανισμούς, η κατάσταση που επικρατεί ως προς πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες έχει ως εξής:

Ως το θέμα του πολιτικού ασύλου, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες σύστησε το 2008 στα άλλα κράτη να απέχουν από την επιστροφή  αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, επισημαίνοντας τις σοβαρές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η προστασία τους με γνώμονα τα ευρωπαϊκά και διεθνή επίπεδα. To ίδιο επανέλαβε το 2009.

Την ίδια σύσταση έκανε το 2008 και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για Πρόσφυγες και Εξόριστους, υποστηρίζοντας ότι 'η Ελλάδα δεν είναι ασφαλές μέρος για αυτούς που έχουν ανάγκη προστασίας.' 

Ως προς τις συνθήκες κράτησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων έχει επισημάνει επανειλημμένως στις εκθέσεις της την άθλια κατάσταση που επικρατεί ως προς τους κρατούμενους μετανάστες. Διαπιστώνοντας την έλλειψη ανταπόκρισης των ελληνικών αρχών, η Επιτροπή αναγκάστηκε στις 15 Μαρτίου 2011  να καταφύγει στο εξαιρετικό μέτρο της έκδοσης Δημόσιας Δήλωσης  σχετικά με την Ελλάδα.

Ο Συνήγορος του Πολίτη αναφέρεται επίσης στο ίδιο θέμα στις 4 Απριλίου 2011, κατόπιν αυτοψίας του στα κέντρα κράτησης αλλοδαπών των νομών Ροδόπης και Έβρου:

Πρέπει ιδιαιτέρως να επισημανθεί, ότι τίθενται σημαντικά ζητήματα παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων, τα οποία οφείλονται κυρίως στις άθλιες συνθήκες κράτησης, στις σημαντικές ελλείψεις στελέχωσης των αρμοδίων υπηρεσιών της Ελληνικής Αστυνομίας, καθώς και στη μη λήψη των αναγκαίων μέτρων, τα οποία έχουν εγκριθεί και χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ως προς το θέμα των κακοποιήσεων, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εκθέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων για το 2008, όπου οι ελληνικές αρχές καλούνται να εφαρμόσουν στάση μηδενικής ανοχής απέναντι σε  πρακτικές κακοποίησης (σ. 12), μέρος των οποίων αφορά μετανάστες – δείτε ενδεικτικά την περίπτωση ενός εμφανώς κακοποιημένου υπήκοου του Μπαγκλαντές που έλαβε ιατρική περίθαλψη μόνο κατόπιν διπλής παρέμβασης της επιτροπής (σ. 13). Η μη κυβερνητική οργάνωση PRO ASYL επίσης κατέγραψε σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων προσφύγων ('The truth may be bitter but it must be told': The Situation of Refugees in the Aegean and  the Practices of the Green Coast Guard, Frankfurt/Main: PRO ASYL, 2007 ). 

Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι πολλοί πρόσφυγες και μετανάστες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και στην πορεία βρίσκουν τραγικό θάνατο, στη θάλασσα ή σε ναρκοπέδια. Όπως αναφέρει ο Στρατής Μπαλάσκας στην Ελευθεροτυπία σε ρεπορτάζ από τη Μυτιλήνη: 

Για τρία χρόνια περίπου οι σοροί τους θάβονται σε λάκκους στο πίσω μέρος του νεκροταφείου του Αγίου Παντελεήμονα της πόλης, με μια μικρή μαρμάρινη πλάκα που αναγράφει τον κωδικό αριθμό τους, σε περίπτωση που κάποιος τους αναζητήσει.

Μετά την εκταφή τους τα οστά τους καταλήγουν στα αζήτητα. Στο χωνευτήρι του νεκροταφείου. Με τα κόκαλα των απόρων. Κοινή η μοίρα των φτωχών, είτε είναι χριστιανοί είτε μουσουλμάνοι. Είτε Ελληνες είτε Αφγανοί...

Ο δρόμος για αυτό που θεωρούν Γη της Επαγγελίας καταλήγει σε υγρό τάφο για κάποιους από τους πρόσφυγες που, αναζητώντας μια καλύτερη τύχη, ταξιδεύουν μέσα σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, μέσα σε μικρές βάρκες από τα απέναντι παράλια και οι περισσότεροι, χωρίς να γνωρίζουν κολύμπι. Δεκάδες φορές η θάλασσα σε ακτές του νησιού έχει ξεβράσει πτώματα νέων ανθρώπων, ακόμη και παιδιών.

Αυτή είναι η εικόνα των μεταναστών, προσφύγων και αιτούντων άσυλο που τόσο υποτιμητικά αποκαλούνται 'λαθρομετανάστες'. Των ανθρώπων που  κατά βάση αντιμετωπίζονται ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας, χωρίς ανθρώπινα, πολιτικά και εργασιακά δικαιώματα. Και ως προς την αλλαγή αυτής της κατάστασης, όπως αρμόζει σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, μπορείτε να δείτε τις προτάσεις που έκανε ο Συνηγόρος του Πολίτη τον Φεβρουάριο του 2011 για την βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου σε θέματα χορήγησης και ανανέωσης άδειας παραμονής και εργασίας στην χώρα. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται (σ. 10):

Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον, το οποίο επιβάλει τόσο την άρση οποιωνδήποτε προσβολών δικαιωμάτων, όσο και την υπαγωγή ατόμων και σχέσεων εντός πεδίου εφαρμογής του δικαίου. Επίσης, αμβλύνονται κοινωνικές εντάσεις, αλλά και αποδυναμώνονται εκδηλώσεις ξενοφοβικού και ρατσιστικού χαρακτήρα.