Νεοφιλελευθερισμός και οικονομική κρίση

[lwbooks.co.uk] 

Για τρεις δεκαετίες το νεοφιλελεύθερο σύστημα παρήγαγε τεράστια κέρδη για τις πολυεθνικές, τα επενδυτικά ιδρύματα και τα επιχειρηματικά κεφάλαια, και υπέρογκη συσσώρευση πλούτου για τους καινούριους υπερ-πλούσιους παγκοσμίως, ενώ αύξησε κατάφωρα το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών και εμβάθυνε τις ανισοτήτες εισοδημάτων, υγείας και ευκαιριών εντός και μεταξύ χωρών σε μια κλίμακα που έχουμε να δούμε από πριν το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Στη Βόρεια Αμερική και τη Δυτική Ευρώπη - το μέχρι σήμερα δυναμό του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος - οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι τώρα χαμηλότεροι από ό,τι ήταν τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, όταν υπήρχε μεγαλύτερη ισορροπία ισχύος μεταξύ κοινωνικών τάξεων. Έχει υπάρξει απότομη πτώση στις κατασκευές και έντονη επέκταση των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων και του τομέα των υπηρεσιών· και μια μαζική μετατόπιση ισχύος και πόρων από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, από το κράτος στην αγορά. 'Η αγορά' έχει γίνει το πρότυπο των κοινωνικών σχέσεων, με μόνη αξία την ανταλλακτική. Οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν φανεί αδύναμες και αναποφάσιστες ως προς την ανταπόκρισή τους στην περιβαλλοντική κρίση, τη κλιματική αλλαγή και την απειλή απέναντι στη βιώσιμη ζωή στον πλανήτη, και έχουν αρνηθεί να αντιμετωπίσουν τα ζητήματα με όρους διαφορετικούς από τους δικούς τους - οι οποίοι είναι εκείνοι της αγοράς.

Κατά παρόμοιο τρόπο, η οικονομική κρίση έχει χρησιμοποιηθεί από πολλές δυτικές κυβερνήσεις ως μέσο για την περαιτέρω εδραίωση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου. Έχουν υιοθετήσει σκληρά 'μέτρα λιτότητας', τα οποία ισχυρίζονται ότι είναι ο μόνος τρόπος για τη μείωση των ελλειμμάτων που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της 'χρυσής' περιόδου της δεκαετίας του 1980 και του 1990. Έχουν ξεκινήσει μια επίθεση στα εισοδήματα, το βιοτικό επίπεδο και τις συνθήκες ζωής των λιγότερο εύπορων μελών της κοινωνίας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το πρόγραμμα περικοπών έχει παγώσει τα εισοδήματα, περιορίσει τις παροχές, επιτεθεί με αγριότητα στην απασχόληση στον δημόσιο τομέα, και υπονομεύσει την τοπική αυτοδιοίκηση. Έχει ενθαρρύνει το ιδιωτικό κεφάλαιο να υποσκάψει το κράτος πρόνοιας και να διαλύσει τις δομές υγείας, πρόνοιας και εκπαίδευσης. Το βάρος της 'επίλυσης' της κρίσης έχει δυσανάλογα ξεφορτωθεί πάνω στους εργαζόμενους, στοχεύοντας τις ευπαθείς, περιθωριοποιημένες ομάδες. Αυτές περιλαμβάνουν χαμηλού εισοδήματος μονογονεϊκές οικογένειες· παιδιά σε συνθήκες φτώχειας· γυναίκες που προσπαθούν να ανταπεξέλθουν μεταξύ μερικής απασχόλησης και πολλαπλών οικιακών ευθυνών· συνταξιούχους, άτομα με αναπηρία, και ψυχασθενείς· άτομα 'εξαρτώμενα' από παροχές πρόνοιας και χαμηλού κόστους δημόσια στέγαση· άνεργους νέους (κυρίως νέους μαύρους) και φοιτητές. Οι εγκαταστάσεις για τους νέους έχουν κλείσει· και οι πολίτες που εξαρτώνται από τις δημόσιες παροχές για την κοινωνική τους ευημερία βρίσκονται στερημένοι. Πέρα από τις τιμωρητικές και οπισθοδρομικές κοινωνικές επιπτώσεις της, πρόκειται για μια στρατηγική καταδικασμένη να αποτύχει ακόμα και με τους δικούς της όρους, δεδομένου ότι η κύρια συνέπεια της θα είναι μια σοβαρή πτώση της ζήτησης και μια κατάρρευση των φορολογικών εσόδων, εμβαθύνοντας την καθοδική πορεία της οικονομίας, με μικρή πτώση του ελλείμματος.

Με άλλα λόγια, η ίδια η κρίση έχει χρησιμοποιηθεί για να ενισχυθεί η αναδιανομή από φτωχούς σε πλούσιους. Επιπλέον, έχει επίσης προσφέρει το άλλοθι για μια εκτεταμένη περαιτέρω αναδιάρθρωση του κράτους και της κοινωνίας στη γραμμή της αγοράς, με μια σειρά από ιδεολογικά προωθούμενες 'μεταρρυθμίσεις' που αποσκοπούν στην προέλαση των ιδιωτικοποιήσεων και της εμπορευματοποίησης. Έχει ενθαρρύνει τις ιδιωτικές, εξατομικευμένες λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα. Αυτό καθιστά ακόμη πιο σημαντικό για την αριστερά να αρθρώσει το επιχείρημα ότι είναι καιρός για μια νέα ηθική και οικονομική διευθέτηση.

Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα του κεφαλαίου After neoliberalism: analysing the present (σσ. 3-5) των Stuart Hall, Doreen Massey και Michael Rustin. Σε αυτό θέτουν το πλαίσιο του βιβλίου που επιμελήθηκαν με τίτλο After Neoliberalism? The Kilburm Manifesto, το οποίο δημοσιεύεται στο Soundings: A journal of politics and culture.