Τρίτη 17 Σεπτεμβρίου 2013

Judith Butler: το κίνημα Occupy και οι πηγές της ανισότητας

 Φωτογραφία: Emmanuel Dunand/AFP/Getty Images     [The Guardian]

[O]ποιοσδήποτε ισχυρίζεται ότι τα αιτήματα πρέπει να μπορούν να ικανοποιηθούν υποθέτει ότι υπάρχει κάποιος ή κάποια υφιστάμενη θεσμική εξουσία στην οποία θα μπορούσε κανείς να απευθυνθεί ώστε να ικανοποιηθούν τα αιτήματά του. Οι συνδικαλιστικές διαπραγματεύσεις που υποστηρίζονται από την απειλή απεργιών έχουν συνήθως μια λίστα αιτημάτων, η οποία αν ικανοποιηθεί η απεργία θα αποτραπεί, και αν όχι η απεργία θα αρχίσει ή θα παραταθεί. Αλλά όταν μια εταιρεία, μια επιχείρηση, ή το κράτος δεν θεωρείται νομιμοποιημένος εταίρος για διαπραγματεύσεις, τότε δεν έχει νόημα να απευθυνθεί κανείς στην εν λόγω αρχή για μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων. Στην πραγματικότητα, η απεύθυνση έκκλησης προς την εν λόγω αρχή για να ικανοποιήσει ένα αίτημα θα ήταν ένας τρόπος απόδοσης νομιμοποίησης σε αυτή την αρχή. Έτσι, η έκφραση αιτημάτων που μπορούν να ικανοποιηθούν εξαρτάται θεμελιακά από την απόδοση νομιμοποίησης σε αυτούς που έχουν τη δύναμη να ικανοποιήσουν τα αιτήματα. Και όταν κάποιος παύει να απευθύνει αιτήματα σε αυτές τις αρχές, όπως συμβαίνει στην περίπτωση μιας γενικής απεργίας, τότε είναι που εκτείθεται η μη νομιμοποίηση αυτών των αρχών. [...]

Αλλά αν αυτοί οι υπάρχοντες θεσμοί είναι συνεργοί με το οικονομικό καθεστώς που εξαρτάται από την αναπαραγωγή της ανισότητας, αλλά και την διευρύνει, τότε κανείς δεν μπορεί να απευθυνθεί σε αυτούς τους θεσμούς για να φέρει ένα τέλος στις συνθήκες ανισότητας. Μια τέτοια απεύθυνση ηττάται από τον εαυτό της κατά τη διάρκεια της έκφρασης της. Με απλά λόγια, η απεύθυνση ή το αίτημα που επιδιώκεται να ικανοποιηθεί από το υπάρχον κράτος, τους διεθνείς νομισματικούς θεσμούς ή τις εθνικές ή υπερεθνικές εταιρείεςθα έδινε μεγαλύτερη ισχύ στις ίδιες τις πηγές της ανισότητας, και με αυτόν τον τρόπο θα βοηθούσε και θα ενθάρρυνε την ίδια την αναπαραγωγή της ανισότητας. Ως εκ τούτου, απαιτείται μια άλλη σειρά στρατηγικών, και αυτό που βλέπουμε σήμερα στο κίνημα Occupy είναι ακριβώς η ανάπτυξη μιας σειράς στρατηγικών που εφιστούν την προσοχή, και αντιτάσσονται, στην αναπαραγωγή της ανισότητας.
[...]

[Δ]εν θα ήταν δυνατόν να σκεφτούμε τη δημοκρατία χωρίς το ιδανικό της ριζικής ισότητας. Έτσι, η ριζική ισότητα είναι ένα αίτημα, αλλά δεν απευθύνεται σε αυτούς τους θεσμούς που αναπαράγουν την ανισότητα. Απευθύνεται στους ίδιους τους ανθρώπους που ιστορικό τους έργο είναι η δημιουργία νέων θεσμών. Η απεύθυνση είναι στους εαυτούς μας, και είναι αυτό το νέο "εμείς" που σχηματίζεται, ανά γεγονός και παγκόσμια, σε κάθε δράση και διαδήλωση. Τέτοιες ενέργειες δεν είναι κατά καμία έννοια "απολίτικες". Στοχεύουν εναντίον μιας πολιτικής που προσφέρει πρακτικές λύσεις εις βάρος της αντιμετώπισης της δομικής ανισότητας. Και μας θυμίζουν ότι κάθε μορφή πολιτικής κερδίζει ή χάνει τη νομιμοποίησή της ανάλογα με το αν παρέχει ισότητα στους ανθρώπους που λέγεται ότι εκπροσωπεί. Διαφορετικά αποτυγχάνει να εκπροσωπήσει, και έτσι καταστρέφει τη δική της νομιμοποίηση στα μάτια του λαού. Διαδηλώνοντας, δρώντας, οι άνθρωποι έρχονται να εκπροσωπήσουν τους εαυτούς τους, ενσωματώνοντας και αναζωογονώντας τις αρχές της ισότητας που έχουν αποδεκατιστεί. Εγκαταλειμμένοι από τους υπάρχοντες θεσμούς, συγκεντρώνονται οι ίδιοι στο όνομα μιας κοινωνικής και πολιτικής ισότητας, δίνοντας φωνή, σώμα, κίνηση, και ορατότητα σε μια ιδέα του "λαού" που έχει συχνά διαιρεθεί και σβηστεί από την υπάρχουσα εξουσία.

Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα άρθρου της Judith Butler με τίτλο So, what are the demands? And where do they go from here?, το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό tidal: occupy theory, occupy strategy, Τεύχος 2, Μάρτιος 2012, σσ. 8-11; όλα τα τεύχη είναι διαθέσιμα εδώ και εδώ.

Κυριακή 15 Σεπτεμβρίου 2013

Human Rights Watch: καταχρηστικές πρακτικές της αστυνομίας κατά των μεταναστών στην Αθήνα


Η αστυνομία στην Αθήνα προβαίνει σε καταχρηστικούς ελέγχους εξακρίβωσης στοιχείων και σωματικές έρευνες, ενώ έχει επίσης θέσει υπό κράτηση δεκάδες χιλιάδες άτομα στο πλαίσιο επιχειρήσεων καταστολής της παράτυπης μετανάστευσης, δήλωσε η Human Rights Watch [...]. 

Η 62σέλιδη έκθεση με τίτλο «Ανεπιθύμητοι επισκέπτες: Καταχρηστικές πρακτικές της Ελληνικής Αστυνομίας κατά των μεταναστών στην Αθήνα» καταγράφει συχνούς αστυνομικούς ελέγχους σε άτομα με εμφάνιση αλλοδαπού, αδικαιολόγητη έρευνα των προσωπικών αντικειμένων τους, προσβολές και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σωματική κακοποίηση. Πολλά άτομα κρατούνται για ώρες στα αστυνομικά τμήματα εν αναμονή της εξακρίβωσης του νομικού καθεστώτος τους. 

«Φαντάζει σαν σκληρή ειρωνεία το γεγονός ότι οι αρχές έδωσαν στις επιχειρήσεις «σκούπα» το όνομα Ξένιος Ζευς, από το προσωνύμιο του θεού της φιλοξενίας κατά την αρχαιοελληνική μυθολογία», δήλωσε η Eva Cossé, ειδική επί θεμάτων που αφορούν την Ελλάδα στη Human Rights Watch και συντάκτρια της έκθεσης. «Στην πραγματικότητα, όμως, η επιχείρηση “Ξένιος Ζευς” είναι κάθε άλλο παρά φιλόξενη απέναντι στους μετανάστες και αιτούντες άσυλο, οι οποίοι υποβάλλονται τακτικά σε εξακρίβωση στοιχείων, σωματική έρευνα και κράτηση εξαιτίας της εμφάνισής τους και μόνο». 

Στο διάστημα από τον Αύγουστο του 2012, οπότε ξεκίνησε η επιχείρηση «Ξένιος Ζευς», έως τον Φεβρουάριο του 2013, η αστυνομία προσήγαγε σχεδόν 85.000 αλλοδαπούς σε αστυνομικά τμήματα για εξακρίβωση του καθεστώτος τους ως μεταναστών. Το ποσοστό των ατόμων για τα οποία διαπιστώθηκε ότι βρίσκονται παράνομα στην Ελλάδα δεν υπερβαίνει το 6%, γεγονός που υποδηλώνει ότι η αστυνομία απλώνει υπερβολικά τα δίχτυα της προσπαθώντας να πιάσει όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα.

Η έκθεση βασίζεται σε δεκάδες συνεντεύξεις με άτομα τα οποία έχουν υποβληθεί τουλάχιστον μία φορά σε έλεγχο εξακρίβωσης στοιχείων μετά την έναρξη της επιχείρησης «Ξένιος Ζευς». Πολλά από τα άτομα που παραχώρησαν συνέντευξη είχαν νόμιμο δικαίωμα να βρίσκονται στην Ελλάδα κατά τον χρόνο διεξαγωγής των ελέγχων, καθώς είναι αιτούντες άσυλο, νομίμως διαμένοντες αλλοδαποί ή Έλληνες αλλοδαπής καταγωγής. 

Πολλοί δήλωσαν ότι θεωρούν ότι η αστυνομία τούς σταμάτησε εξαιτίας των σωματικών χαρακτηριστικών τους και περιέγραψαν ανησυχητικά περιστατικά σαφούς στοχοποίησης βάσει φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής. 

Για παράδειγμα, ο Tupac, ένας 19χρονος αιτών άσυλο από τη Γουινέα, δήλωσε ότι στις αρχές Φεβρουαρίου, αστυνομικοί ανάγκασαν τον ίδιο και άλλους επιβάτες, μαύρους και Ασιάτες, να κατέβουν από λεωφορείο στο κέντρο της Αθήνας: «[Ο]ι αστυνομικοί ήρθαν στην πόρτα και είπαν, “Όλοι οι μαύροι έξω, όλοι οι μαύροι έξω”». 

Ενώ η εξακρίβωση στοιχείων μπορεί να περιλαμβάνει έναν σχετικά γρήγορο έλεγχο των εγγράφων ταυτότητας, η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι μετανάστες και αιτούντες άσυλο που πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις παραμονής στην Ελλάδα υποβάλλονται τακτικά σε χρονοβόρες διαδικασίες, τόσο στον δρόμο όσο και στα αστυνομικά τμήματα, οι οποίες συνιστούν αδικαιολόγητη στέρηση της ελευθερίας. Πολλά άτομα κρατούνται από αστυνομικούς στον δρόμο, τίθενται υπό περιορισμό σε αστυνομικά λεωφορεία και υπό κράτηση σε αστυνομικά τμήματα και στη Διεύθυνση Αλλοδαπών για ώρες, χωρίς καμία υπόνοια διάπραξης εγκληματικής ενέργειας, δήλωσε η Human Rights Watch.

[...]

Το διεθνές και το ελληνικό δίκαιο απαγορεύουν τις διακρίσεις, την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας, την αδικαιολόγητη επέμβαση στο δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής, καθώς και τις προσβολές της αξιοπρέπειας και του δικαιώματος της σωματικής ακεραιότητας. Επίσης, τα διεθνή και εθνικά πρότυπα επιβάλλουν στην αστυνομία να αντιμετωπίζει τα άτομα με σεβασμό. 

Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να αναθεωρήσει τις γενικές εξουσίες της όσον αφορά την εξακρίβωση στοιχείων και τη σωματική έρευνα, μεταξύ άλλων και στο πλαίσιο της επιχείρησης «Ξένιος Ζευς», δήλωσε η Human Rights Watch. Η κυβέρνηση οφείλει να θεσπίσει νομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να διασφαλίσει ότι όλα τα μέτρα για τον εντοπισμό παράτυπων μεταναστών εφαρμόζονται σε πλαίσιο πλήρους συμμόρφωσης προς το εθνικό και το διεθνές δίκαιο που απαγορεύουν τις διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένης της διακριτικής αντιμετώπισης ατόμων βάσει εθνοτικής καταγωγής, καθώς και την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας. 

«Κανείς δεν πρέπει να κρατείται από την αστυνομία, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς βάσιμο λόγο», δήλωσε η κ. Cossé. «Η προσπάθεια της Ελλάδας να διαχειριστεί τη μετανάστευση δεν αποτελεί δικαιολογία για να παραβιάζει τα δικαιώματα των ανθρώπων».




Δείτε επίσης:

Διεθνής Αμνηστία: να αποσυρθούν αμέσως τα μέτρα συγκέντρωσης και κράτησης μεταναστών

Διεθνής Αμνηστία: η Ελλάδα πρέπει να σταματήσει τη μαζική καταστολή των «παράτυπων μεταναστών» από την αστυνομία

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης των μεταναστών

Παρασκευή 30 Αυγούστου 2013

Στον ουρανό κανένας δεν κοιμάται




Στις 19 Αυγούστου 1936, ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα δολοφονήθηκε από τους φασίστες του στρατηγού Φράνκο. Το φασιστικό καθεστώς έκαψε τα βιβλία του δημόσια, και στη συνέχεια τα απαγόρευσε. Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα υπήρξε ο σπουδαιότερος μοντέρνος Ισπανός ποιητής και δραματουργός, και αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες στον κόσμο. Το μέρος που βρίσκεται θαμμένο το σώμα του παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστο.


Πολιτεία δίχως ύπνο (Νυχτερινό της γέφυρας του Brooklyn) 

          Στον ουρανό κανένας δεν κοιμάται. Κανένας, κανένας.
          Κανένας δεν κοιμάται. 
          Τα πλάσματα της σελήνης οσμίζονται και τριγυρνάνε γύρω στα καλύβια τους.
          Θά 'ρθουν οι ζωντανοί μεγαλόσαυροι να δαγκάσουν τους ανθρώπους που 

                    δεν ονειρεύονται,
          κι αυτός που ξεμακραίνει, με την καρδιά ραγισμένη, θά 'βρει 

                    στις γωνιές των δρόμων
          τον απίθανο κροκόδειλο ήσυχο κάτω από τη γλυκιά διαμαρτυρία των άστρων.

          Στον κόσμο κανένας δεν κοιμάται. Κανένας, κανένας.
          Κανένας δεν κοιμάται.
          Στο πιο απόμακρο νεκροταφείο είν' ένας πεθαμένος 

          Που τρία χρόνια παραπονιέται
          γιατί έχει ένα ξερό τοπίο μέσα σ' ένα του γόνατο·
          και το παιδί που θάψανε σήμερα το πρωί έκλαιγε τόσο δυνατά
          που χρειάστηκε να φωνάξουνε τα σκυλιά για να το κάνουν να σωπάσει.

          Η ζωή δεν είναι όνειρο. Γρηγορείτε! Γρηγορείτε! Γρηγορείτε!
          Ροβολάμε τα σκαλιά για να φάμε υγρό χώμα
          ή ανεβαίνουμε στο σύρμα του χιονιού μ' ένα χορό πεθαμένες ντάλιες.
          Μα ούτε λησμονιά ούτε όνειρο:
          ζωντανή σάρκα. Τα φιλιά δένουνε τα στόματα
          σ' ένα ρουμάνι πρόσφατες φλέβες
          κι όποιος πονάει απ' τον πόνο του θα πονάει αδιάκοπα
          κι όποιος φοβάται το θάνατο θα τον φορτωθεί στη ράχη του.

          Μια μέρα
          τ' άλογα θα ζουν μες στις ταβέρνες
          και τα φρενιασμένα μυρμήγκια
          θα χυμήξουνε πάνω στους κίτρινους ουρανούς που καταφεύγουνε 

                     τα γελαδίσια μάτια.

           Μιαν άλλη μέρα
           θα δούμε ν' ανασταίνονται οι πεταλούδες,
           κι ακόμα, βαδίζοντας μέσα σ' ένα τοπίο από γκρίζα σφουγγάρια 

                      και βουβά καράβια,
           θα δούμε να λαμποκοπάει το δαχτυλίδι μας και ν' αναβρύζουν ρόδα

                      από τη γλώσσα μας.
           Γρηγορείτε! Γρηγορείτε! Γρηγορείτε!
           Όσους φυλάνε ακόμα ίχνη απ' τις νυχιές κι από τη μπόρα,
           τούτο τ' αγόρι που κλαίει γιατί δεν ξέρει την εφεύρεση του γεφυριού,
           ή αυτόν τον πεθαμένο που δεν έχει πια παρά το κεφάλι του κι ένα παπούτσι,
           πρέπει να τους πάμε στον τοίχο που περιμένουν μεγαλόσαυροι και φίδια,
           που περιμένει η μασέλα της αρκούδας,
           που περιμένει το ξερό σα μούμια χέρι του παιδιού,
            κι όπου το πετσί της καμήλας σηκώνεται ορθό από μια δυνατή ανατριχίλα.

            Στον ουρανό κανένας δεν κοιμάται. Κανένας, κανένας,
            Κανένας δεν κοιμάται.
            Αν όμως κλείσει τα μάτια του κανένας,
            βαράτε του καμουτσιές, παιδιά μου, βαράτε του καμουτσιές!
           Ένα πανόραμα να 'ναι από μάτια ανοιχτά
            κι από πικρές φλογισμένες πληγές.
            Σ' όλο τον κόσμο κανένας δεν κοιμάται. Κανένας, κανένας.
            Τό 'χω ξαναπεί.


            Κανένας δεν κοιμάται.
            Αν όμως κάπου, τη νύχτα, θολώσει το μυαλό,
            ανοίχτε την καταπακτή για να δει το φεγγαρόφωτο
            τα ψεύτικα ποτήρια, το δηλητήριο και τη νεκροκεφαλή των θεάτρων.
 


Κυριακή 25 Αυγούστου 2013

Παράνομη κράτηση μεταναστών και προσφύγων


Τον παράνομο χαρακτήρα όχι μόνο των συνθηκών κράτησης των μεταναστών στα στρατόπεδα και τα κρατητήρια του υπουργείου Δημόσιας Τάξης, αλλά και της ίδιας της κράτησης, ανέδειξε η χτεσινή συνέντευξη Τύπου αντιπροσωπείας του ΣΥΡΙΖΑ και οργανώσεων, που κατήγγειλαν εκτός των άλλων την άρνηση της αστυνομίας, για τρίτη φορά μετά την εξέγερση, να τους επιτρέψει την επίσκεψη στον χώρο.
Η αστυνομία επικαλείται την ασφάλεια των επισκεπτών καθώς δεν έχουν ολοκληρωθεί τα έργα αποκατάστασης στο στρατόπεδο. Παρ’ όλο που είχε εκτιμήσει ότι τα έργα θα είχαν τελειώσει τη Δευτέρα, δίνει τώρα νέα παράταση για τις αρχές Σεπτεμβρίου, διάστημα για το οποίο η Αμυγδαλέζα θα παραμένει κλειστή για ομαδικές επισκέψεις.

Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες της «Εφ.Συν.», ο προαυλισμός των κρατουμένων, που είχε απαγορευτεί για τουλάχιστον τέσσερις ημέρες, γίνεται πλέον κανονικά, ενώ σήμερα αναμένεται να επιτραπεί για τους μουσουλμάνους και η προσευχή.

Η σταδιακή επιστροφή στην προ εξέγερσης κατάσταση δεν αίρει ούτε τις απαράδεκτες συνθήκες κράτησης, όπως τις έχουν καταγράψει οι πιο αξιόπιστες διεθνείς οργανώσεις και φορείς, ούτε τον παράνομο χαρακτήρα της κράτησης. Αντιθέτως.

Σύμφωνα με το άρθρο 30 του νόμου 3907/2011, η κράτηση των προς επιστροφή μεταναστών επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις: αν δεν μπορούν να εφαρμοστούν λιγότερο επαχθή μέτρα ή αν υπάρχει κίνδυνος διαφυγής, και μόνο για τον απολύτως αναγκαίο για την απομάκρυνση χρόνο. Ο νόμος προβλέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη η διαθεσιμότητα των κατάλληλων χώρων και συνθηκών.

Διαδικασίες ασύλου

Μάλιστα, σύμφωνα με το Π.Δ. 113/2013, η κράτηση όσων ζητούν άσυλο επιτρέπεται μόνο για όσους δεν έχουν χαρτιά και δεν μπορεί να διαπιστωθεί η ταυτότητά τους και μόνο για τον αναγκαίο χρόνο μέχρι να ολοκληρωθούν σε εύλογο χρονικό διάστημα οι διαδικασίες ασύλου. Η τελευταία διάταξη δεν μπορεί να έχει εφαρμογή στους σημερινούς έγκλειστους, καθώς οι διαδικασίες ασύλου που ακολουθούσε μέχρι σήμερα η Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα χρονοβόρες, φτάνοντας μέχρι και δέκα χρόνια. Επιπλέον, η προϋπόθεση του κινδύνου για την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη που θέτει ο νόμος τόσο για τους μετανάστες όσο και για όσους ζητούν άσυλο δεν έχει εφαρμογή στη συντριπτική πλειονότητα των κρατουμένων.

Οπως και να έχει, ο νόμος προβλέπει την ειδική και κατά περίπτωση αιτιολόγηση της κράτησης. Αυτή η προϋπόθεση έχει καταστρατηγηθεί από την πρακτική εθνοτικού προφίλ που εφαρμόζει ο «Ξένιος Δίας», όπως την έχουν καταγγείλει ο επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Νιλς Μούζνιεκς και η έκθεση της Human Rights Watch για τον «Ξένιο Δία».

Μιλάμε άλλωστε για κρατουμένους που, σύμφωνα με τον νόμο, δεν έχουν διαπράξει κανένα αδίκημα, εκτός ίσως αν αποδειχτεί ότι έχουν εισέλθει παράνομα στη χώρα τα τελευταία πέντε χρόνια, παρά μόνο μια διοικητική παράβαση. Και όμως, κρατούνται σε συνθήκες πολύ χειρότερες από αυτές που προβλέπει ο νόμος για τη φυλακή: χωρίς είδη υγιεινής, με πολύ λιγότερες ώρες προαυλισμού, με ελλιπέστατη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, με ποσότητα και ποιότητα τροφής τέτοια που εμφανίζουν οι περισσότεροι συμπτώματα υποσιτισμού.

Απάνθρωπες συνθήκες

«Δεν θα ξεσηκωθεί ένας εισαγγελέας; Δεν τον βασανίζει η συνείδησή του τόσο ώστε, πριν παρέμβουν η αξιωματική αντιπολίτευση και η κοινωνία των πολιτών, να απαιτήσει την εφαρμογή του νόμου και να παραπέμψει τους υπευθύνους για παράβαση καθήκοντος και για παράβαση του άρθρου 137 του Π.Κ. για βασανιστήρια, όπως είναι οι απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες που έχουν διαπιστωθεί και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου;», σημείωσε η Γιάννα Κούρτοβικ από το Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα.


Δείτε επίσης:








Τρίτη 20 Αυγούστου 2013

Αμυγδαλέζα: δέκα ημέρες αποκλεισμού


Δέκατη συνεχόμενη ημέρα που δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο κέντρο κράτησης της Αμυγδαλέζας. Δέκατη ημέρα που δεν ερευνώνται οι καταγγελίες κακομεταχείρησης των κρατουμένων. Και κυρίως, δέκατη ημέρα που οι μετανάστες βρίσκονται αποκομμένοι από τον έξω κόσμο, και ο δικός τους λόγος παραμένει αποκλεισμένος από τη δημόσια σφαίρα.

Δέκατη ημέρα υποτονικής αλληλεγγύης, περιορισμένης ειδησεογραφίας και πληροφόρησης, αλλά και εκκωφαντικής σιωπής από φορείς που κατά τα άλλα ασχολούνται με θέματα δικαιωμάτων. Ίσως οι μετανάστες να ταιριάζουν με τις ευαισθησίες μας καλύτερα ως θύματα παρά ως εξεγερμένοι. Ή μπορείτε απλώς να μου πείτε ότι είναι Δεκαπενταύγουστος, τι άλλο θα μπορούσε να περιμένει κανείς; Τίποτα, θα σας πω, απλώς δεν ήξερα ότι η υποστήριξη των μεταναστών είναι τόσο κουραστική ώστε να χρειάζονται διακοπές από αυτήν.


Κρατούμενοι επ' αόριστον;

Δέκατη ημέρα επίσης που παραμένει χωρίς πολιτικό, νομικό, και θεσμικό αντίλογο η εξής δήλωση του αρμόδιου υπουργού: "[Σ]τέλνουμε το μήνυμα μέσα και έξω από την πατρίδα μας: Στόχος μας είναι κάθε παράνομος μετανάστης, εφόσον τα αρμόδια όργανα κρίνουν ότι δεν δικαιούται διεθνούς προστασίας, να κρατείται μέχρι να επιστρέψει στην πατρίδα του". 

Υπάρχουν δύο σημεία με ιδιαίτερη σημασία σε αυτή τη δήλωση: το πρώτο αφορά την κρίση περί διεθνούς προστασίας, και το δεύτερο τη διάρκεια της κράτησης. Ως προς το πρώτο, τα εν λόγω αρμόδια όργανα, δηλαδή η υπηρεσία ασύλου, έχει επανειλημμένα τονιστεί ότι είναι ιδιαίτερα προβληματική. Όπως χαρακτηριστικά υποστηρίζει η Διεθνής Αμνηστία τον Οκτώβριο του 2012:

«Οι ελληνικές Αρχές πρέπει να λάβουν επειγόντως μέτρα για να διασφαλίσουν ότι οι αιτούντες άσυλο στην ελληνική επικράτεια, και ιδιαίτερα τα άτομα που προσπαθούν να υποβάλουν αίτηση στην Αστυνομική Διεύθυνση Αλλοδαπών Αττικής, έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου», δήλωσε ο Μάρεκ Μαρτσύνσκι, Υποδιευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.

Η Διεθνής Αμνηστία επαναλαμβάνει επί αρκετά χρόνια τις ανησυχίες της για τα σοβαρά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα όταν προσπαθούν να υποβάλουν τα αιτήματά τους για άσυλο. Οι αιτήσεις τους για άσυλο χρειάζεται να καταγραφούν από τις αστυνομικές Αρχές, έτσι ώστε να λάβουν τη ροζ κάρτα (ένα έγγραφο που αποδεικνύει ότι η αίτηση ασύλου έχει καταγραφεί). Όσοι δεν κατορθώνουν την καταγραφή του αιτήματός τους, ζουν με το φόβο της σύλληψης, της κράτησης και αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της επαναπροώθησης.

[...]

Οι αιτούντες άσυλο ξεκάθαρα αντιμετωπίζουν σοβαρότατες δυσκολίες στο να καταθέσουν επιτυχώς την αίτησή τους για άσυλο στη Αττική, ενώ όσοι δεν καταφέρνουν να κάνουν αίτηση αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο κράτησης ή/και απέλασης λόγω της μαζικής αστυνομικής καταστολής μεταναστών στην Αθήνα τον Αύγουστο και την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου. Η οργάνωση έχει παρακολουθήσει αρκετές υποθέσεις αιτούντων άσυλο που συνελήφθησαν κατά την διάρκεια αυτών των επιχειρήσεων. Σε δύο τέτοιες περιπτώσεις, οι αιτήσεις ασύλου καταγράφηκαν μετά από δύο μήνες κράτησης και μόνο μετά από παρεμβάσεις της Διεθνούς Αμνηστίας και του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες. 

Η Διεθνής Αμνηστία επανέρχεται στο ίδιο θέμα τον Μάρτιο του 2013, διαπιστώνοντας ότι η κατάσταση παραμένει προβληματική, και αναφέροντας επίσης προηγούμενη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που συμπέρανε ότι η χώρα δεν διέθετε αποτελεσματικό σύστημα ασύλου, και με βάση την οποία σταμάτησε η μεταφορά αιτούντων άσυλο από άλλες ευρωπαϊκές χώρες στην Ελλάδα λόγω κινδύνου σοβαρών παραβιάσεων των δικαιωμάτων τους:

Μετά από επίσκεψη στην Ελλάδα στα μέσα Φεβρουαρίου 2013 και με βάση τις πληροφορίες που ελήφθησαν τις τελευταίες εβδομάδες, η Διεθνής Αμνηστία εξακολουθεί να ανησυχεί σοβαρά για τις αποτυχίες του συστήματος ασύλου της χώρας: για τις περιορισμένες και αργές μεταρρυθμίσεις στο άσυλο, τη συστηματική κράτηση αιτούντων άσυλο, περιλαμβανομένων οικογενειών με παιδιά και ασυνόδευτων ανηλίκων, τις ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης σε διάφορες εγκαταστάσεις μετανάστευσης, τις κακές συνθήκες διαβίωσης των αιτούντων άσυλο, περιλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων, και τις ρατσιστικές επιθέσεις.

[...] 

Σε μια απόφαση έπειτα από συνάντηση μεταξύ 5 και 7 Μαρτίου του 2013, η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης κάλεσε τις ελληνικές αρχές να εντείνουν τις προσπάθειές τους με στόχο να επιταχυνθούν οι καθυστερημένες μεταρρυθμίσεις στο σύστημα ασύλου της χώρας, ιδίως η λειτουργία της νέας Υπηρεσίας Ασύλου, και η επίλυση πρακτικών προβλημάτων σχετικά με την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου και την εισαγωγή των αιτημάτων ασύλου από άτομα που βρίσκονται υπό κράτηση.

Η Απόφαση της Επιτροπής των Υπουργών εκδόθηκε μετά από αξιολόγηση της κατάστασης της εφαρμογής από την Ελλάδα και το Βέλγιο της δεσμευτικής δικαστικής απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τον Ιανουάριο του 2011 για την υπόθεση MSS κατά Βελγίου και Ελλάδας. [...] 

Η απόφαση M.S.S. αφορούσε έναν αφγανό αιτούντα άσυλο, τον οποίο οι βελγικές αρχές είχαν επιστρέψει στην Ελλάδα βάσει του Κανονισμού «Δουβλίνο ΙΙ» της ΕΕ. Στην απόφασή του, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατέληξε στο συμπέρασμα, μεταξύ άλλων, ότι η Ελλάδα δεν διέθετε αποτελεσματικό σύστημα ασύλου στην χώρα. Ειδικότερα, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο M.S.S. στερήθηκε αποτελεσματική εξέταση του αιτήματός του για άσυλο, λόγω των μεγάλων διαρθρωτικών αδυναμιών στην ελληνική διαδικασία ασύλου. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε επίσης ότι οι συνθήκες κράτησης του MSS και οι συνθήκες εξαθλίωσης στις οποίες είχε υποβληθεί στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωσή του, ισοδυναμούσαν με εξευτελιστικές και απάνθρωπες ή με εξευτελιστική μεταχείριση, αντίστοιχα. Μετά την απόφαση για τον MSS, οι επιστροφές των αιτούντων άσυλο λόγω του «Δουβλίνο ΙΙ» στην Ελλάδα διακόπηκαν από τον Φεβρουάριο του 2011.

Τα ευρήματα για τον M.S.S. επαναλήφθηκαν από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με απόφασή του, που εκδόθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2011. Σε δύο αλληλοσυνδεόμενες υποθέσεις, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αιτούντες άσυλο μεταφέρονται στην Ελλάδα βάσει του Κανονισμού «Δουβλίνο ΙΙ» αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο για σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκεί.

Όπως έχω υποστηρίξει σε αυτή την ανάρτηση, η λειτουργία της διαδικασίας παροχής ασύλου δεν είναι απλώς προβληματική: αποτελεί βασικό παράγοντα αποκλεισμού των αιτούντων από τη σφαίρα της νομιμότητας, που τους εκθέτει άμεσα και ανά πάσα στιγμή στη σύλληψη, τη κράτηση, και τον εγκλεισμό. Οι άνθρωποι αυτοί λοιπόν καθίστανται "παράνομοι" όχι επειδή κρίθηκε μέσω της διαδικασίας ασύλου ότι δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας, αλλά ακριβώς επειδή στερούνται πρόσβασης σε αυτή τη διαδικασία.

Εξίσου προβληματικό είναι και το δεύτερο σημείο που αφορά τη διάρκεια της κράτησης. Σχετικό έγγραφο του Συνήγορου του Πολίτη τον Απρίλιο του 2013 αναφέρεται στο θέμα της διοικητικής κράτησης ως εξής:

[Γ]ια τους αλλοδαπούς που αιτούνται διεθνούς προστασίας προβλέπεται στο άρθρο 13 του Π.Δ. 114/2010 ότι: «Υπήκοος τρίτης χώρας ή ανιθαγενής, που αιτείται διεθνούς προστασίας, δεν κρατείται για μόνο το λόγο ότι εισήλθε και παραμένει παράνομα στη χώρα» (παρ. 1). 

[Σ]ε περίπτωση που κριθεί σκόπιμος και αναγκαίος ο περιορισμός της ελεύθερης κυκλοφορίας των αιτούντων διεθνούς προστασίας αλλοδαπών, αυτός επιβάλλεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 4 του άρθρου 13 του π.δ. 114/2010 «Η κράτηση δύναται να παρατείνεται περαιτέρω, με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση των οργάνων της παραγράφου 3, εφόσον εξακολουθούν οι λόγοι που την επέβαλαν σύμφωνα με την παράγραφο 2. Η παράταση αυτή της κράτησης δεν δύναται να υπερβαίνει τους δώδεκα (12) μήνες. Στις περιπτώσεις αυτές η αίτηση ασύλου εξετάζεται κατά προτεραιότητα, σύμφωνα με τις βασικές αρχές και εγγυήσεις που προβλέπονται στο άρθρο 8».  


Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί ότι το ζήτημα της κράτησης των αιτούντων άσυλο αλλοδαπών έχει αποτελέσει και στο παρελθόν αντικείμενο παρεμβάσεων του Συνηγόρου του Πολίτη. Αντιθέτως, διαπιστώνεται ότι οι αρμόδιες αστυνομικές αρχές συνεχίζουν την γενικευμένη πρακτική της κράτησης και μετά την υποβολή αιτήματος ασύλου. 

Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι η κράτηση των αιτούντων άσυλο αλλοδαπών έχει προκαλέσει και καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (βλ. S.D. κατά Ελλάδος, no 53541/07, 11.09.2009).  

Σύμφωνα με την ανωτέρω απόφαση διαπιστώθηκε παραβίαση του άρθρων 3 και 5 §§1 και 4 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εξαιτίας της παραβίασης των απαραίτητων εγγυήσεων για τον έλεγχο της νομιμότητας της κράτησης των αιτούντων άσυλο αλλοδαπών.  

Περαιτέρω και για το θέμα της κράτησης σε περίπτωση ανέφικτης επιστροφής θα πρέπει να αναφερθεί και καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ για το θέμα του χρόνου και των συνθηκών κράτησης (ΕΔΔΑ Tabesh κατά Ελλάδος, no. 8256/07, 26.11. 2009). Με την ανωτέρω απόφαση κρίθηκε μη νόμιμη η κράτηση αλλοδαπού μέχρι την εξάντληση του προβλεπόμενου χρόνου, εφόσον οι αρμόδιες αστυνομικές αρχές είχαν διαπιστώσει, μεταξύ των άλλων, ότι ο αλλοδαπός προερχόταν από χώρα στην οποία δεν ήταν δυνατόν να εκτελεσθεί η απόφαση απέλασης (σημ.: Αφγανιστάν).  

Με βάση ποιο νομικό πλαίσιο  λοιπόν ανακοινώθηκε στους μετανάστες της Αμυγδαλέζας η παράταση του εγκλεισμού τους μέχρι τους 18 μήνες; Πώς εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη πρόσβασή τους στις διαδικασίες ασύλου και πώς λειτουργούν αυτές; Πόσοι αιτούνται άσυλο και γιατί κρατούνται ακόμα; Τι ακριβώς προβλέπεται για όσους δεν είναι απελάσιμοι; Και τι ακριβώς προβλέπεται για όλους τους κρατούμενους όταν συμπληρωθούν οι 18 μήνες κράτησης; Συγκεκριμένη απάντηση δεν υπάρχει, υπήρξαν όμως την προηγούμενη εβδομάδα άρθρα που υποστήριξαν ότι η συνολική πολιτική του 'Ξένιου Δία', οι μαζικές αστυνομικές επιχειρήσεις και τα κέντρα κράτησης, αποτελούν χαρακτηριστική περίπτωση ελληνικής προχειρότητας και έλλειψης σχεδιασμού, που πρακτικά οδηγεί σε αδιέξοδο. 

Φοβάμαι όμως πως δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι η υπουργική δήλωση εισάγει την έννοια της επ' αόριστον κράτησης: προσδιορίζεται η κράτηση των μεταναστών "μέχρι" να απελαθούν, αλλά δεν προσδιορίζεται το αν και πότε μπορούν να απελαθούν. Και αυτό δεν είναι 'προχειρότητα' αλλά πολιτική επιλογή που παραπέμπει στην κατάσταση εξαίρεσης: απογυμνωμένα από δικαιώματα μεταναστευτικά σώματα σε μια συνθήκη εγκλεισμού με απροσδιόριστη διάρκεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρακτική κράτησης στο Γκουαντάναμο, η οποία μπορεί να συνεχίζεται επί δεκαετία χωρίς απαγγελία κατηγορίας ή παραπομπή σε δίκη (Judith Butler, Precarious Life: The Powers of Mourning and Violence, London: Verso, 2004). 

Και από αυτή την άποψη κάθε άλλο παρά έκπληξη θα πρέπει να προκαλεί η παρομοιωση της Αμυγδαλέζας με το Γκουαντάναμο που κάνει η Ρεμπέκα Χαμς, επικεφαλής της Ομάδας των Πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο,
στο παρακάτω video. H Ρεμπέκα Χαμς επισκέφτηκε την Αμυγδαλέζα το Νοέμβριο του 2012 και ξανά τον Ιούνιο του 2013, διαπιστώνοντας περαιτέρω επιδείνωση των συνθηκών.

 

Καθόλου αυτονόητες ειδήσεις 
 

Δέκατη ημέρα επίσης που δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς συνέβει κατά την εξέγερση στο κέντρο κράτησης της Αμυγδαλέζας και την καταστολή της από τα ΜΑΤ. Γνωρίζουμε μόνο τι ισχυρίζεται η αστυνομία ότι συνέβει.

H κατηγορία των ειδήσεων που στην Ελλάδα συνήθως δηλώνεται με τον όρο "αστυνομικό ρεπορτάζ" τείνει να είναι εκείνη που επηρεάζεται σε μεγαλύτερο βαθμό από τους επίσημους θεσμούς που λειτουργούν ως δημοσιογραφικές πηγές. Οι αστυνομικές αρχές και οι πολιτικοί τους προϊστάμενοι βρίσκονται σε προνομιακή θέση ως προς τον καθορισμό της είδησης και αποτελούν φορείς πρωταρχικού προσδιορισμού (primary definers), κατά τον όρο των Hall et al. Λόγω θεσμικής θέσης και ισχύος διαθέτουν «μια συστηματικά δομημένη μεγαλύτερη πρόσβαση στα μέσα» που επιτρέπει στην οπτική τους να θέτει τους όρους και να αποτελεί αφετηρία κάθε περαιτέρω συζήτησης (Stuart Hall, Chas Critcher, Tony Jefferson, John Clarke and Brian Roberts, Policing the Crisis: Mugging, the State and Law and Order, London: Macmillan, 1978, σ. 58· ευρύτερα δείτε Paul Manning, News and News Sources: A Critical Introduction, London: Sage, 2000).

Πολύ δε περισσότερο στην περίπτωση γεγονότων σε συνθήκες εγκλεισμού, οι οποίες εξ ορισμού αποκλείουν την ανεξάρτητη πρόσβαση δημοσιογράφων. Το τι ακριβώς συμβαίνει μέσα σε μια φυλακή, το κρατητήριο ενός αστυνομικού τμήματος, ή ένα κέντρο κράτησης όπως αυτό της Αμυγδαλέζας, δεν καταγράφεται μέσω επιτόπιου ρεπορτάζ, αλλά μέσω δευτερογενών πληροφοριών: στην πλειοψηφία των περιπτώσεων μέσω της επίσημης (δελτία τύπου) ή/και ανεπίσημης (διαρροές) ενημέρωσης που παρέχει η αστυνομία και οι πολιτικοί της προϊστάμενοι, και των άτυπων πηγών που έχουν οι αστυνομικοί συντάκτες, δηλαδή αξιωματικών ή/και πολιτικών που γνωρίζουν προσωπικά.

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι όλοι οι δημοσιογράφοι υιοθετούν και αναπαράγουν την επίσημη θέση, ή ότι είναι αδύνατον να υπάρξουν δημοσιεύματα με κριτικό περιεχόμενο, ή ότι αποκλείεται να δοθεί βήμα σε εναλλακτικές οπτικές, όπως  εκείνες αντιρατσιστικών ή ανθρωπιστικών οργανώσεων. Σημαίνουν όμως ότι στο βαθμό που οι επίσημοι θεσμοί  αποτελούν αποκλειστική πηγή της είδησης, ο έλεγχος της εξουσίας συναντά σοβαρά εμπόδια. Ως προς αυτό, το κρίσιμο σημείο είναι ο βαθμός στον οποίο αναδεικνύονται εναλλακτικές οπτικές επί των πρωτογενών γεγονότων στη δημόσια σφαίρα. Και από αυτή την άποψη η πρόσβαση στους χώρους κράτησης στην Αμυγδαλέζα, και η δημοσιοποίηση του λόγου των μεταναστών, έχει αποφασιστική σημασία όχι μόνο ως προς τα εν λόγω γεγονότα, αλλά και ως προς τη διαφάνεια και τη λογοδοσία της εξουσίας. 
 
Ως προς το θέμα της πρόσβασης στην Αμυγδαλέζα, παραθέτω τη άποψη αντιπροσωπείας που τη ζήτησε και δέχτηκε την άρνηση της αστυνομίας:

Για δεύτερη συνεχόμενη φορά, το Αρχηγείο της Αστυνομίας απέρριψε το αίτημα αντιπροσωπείας του ΣΥΡΙΖΑ και οργανώσεων για τα δικαιώματα των μεταναστών να επισκεφθούν το κέντρο κράτησης της Αμυγδαλέζας, επικαλούμενο, προσχηματικά, λόγους ασφάλειας της ίδιας της αντιπροσωπείας. Θυμίζουμε ότι την πρώτη φορά που η αντιπροσωπεία του ΣΥΡΙΖΑ είχε επιχειρήσει να επισκεφθεί το στρατόπεδο συγκέντρωσης μεταναστών και προσφύγων στην Αμυγδαλέζα μετά την εξέγερση που ξέσπασε εκεί (14/8), η είσοδος επιτράπηκε μόνο στον βουλευτή Δ. Τσουκαλά, στον οποίο δεν δόθηκε η δυνατότητα να έρθει σε επαφή με τους ίδιους τους κρατούμενους.
Παράλληλα, συνεχίζουν να παρεμβάλλονται ανυπέρβλητα εμπόδια στην επικοινωνία των έγκλειστων με δικηγόρους, με αποτέλεσμα να είναι πλήρως απομονωμένοι. Όλα αυτά εντείνουν τις ανησυχίες μας ότι συνεχίζεται απαράλλακτη η εκδικητική μεταχείρισή τους μετά την εξέγερση, κάτι που σημαίνει ότι οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο που κρατούνται εκεί επ’ αόριστον κατά παράβαση του εθνικού και ενωσιακού δικαίου, χωρίς να τους βαρύνει κανένα έγκλημα, συνεχίζουν να παραμένουν κλειδωμένοι σε κοντέινερ υπό συνθήκες αφόρητης ζέστης, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και πιθανότατα χωρίς καν τη δυνατότητα προαυλισμού, ενώ υπάρχουν πληροφορίες για ξυλοδαρμούς κάποιων από αυτούς.

Το Τμήμα Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ, που διεκδικεί τη μεταφορά των μεταναστών και των προσφύγων σε ανοιχτά κέντρα φιλοξενίας, με ανθρώπινους όρους διαμονής, αποφάσισε τα εξής: α) να υποβάλλει νέο αίτημα επίσκεψης στο στρατόπεδο της Αμυγδαλέζας για την Τετάρτη 21/8. β) Να διοργανώσει συνέντευξη τύπου για τις συνθήκες που επικρατούν στα κέντρα κράτησης την Πέμπτη 22/8. γ) Να εξετάσει όλα τα μέσα πολιτικής και νομικής συμπαράστασης στους κρατούμενους της Αμυγδαλέζας και στους συλληφθέντες της εξέγερσης.