Ο Johannes Brahms το 1853 Wikipedia
Ο Johannes Brahms έγραψε το Κοντσέρτο για πιάνο, αρ. 1 σε ρε ελάσσονα, έργο 15 το 1858· ήταν τότε είκοσι πέντε ετών. Προερχόταν από φτωχή οικογένεια και σε νεαρή ηλικία έπαιζε πιάνο σε αίθουσες χορού και πορνεία του Αμβούργου. Σπούδαζε από επτά ετών και έγινε γνωστός ως πιανίστας μετά από σειρά συναυλιών που έκανε όταν ήταν δεκαεννέα ετών. Ο Brahms συναντησε επιφανείς συνθέτες και μουσικούς της εποχής του, και έγινε φίλος με τον Robert και την Clara Schumann· εκείνος ήταν ένας από τους σημαντικότερους ρομαντικούς συνθέτες, και εκείνη μια από τις πλέον διακεκριμένες πιανίστριες, και επίσης μια από τις ελάχιστες γυναίκες συνθέτριες. Και οι δύο αναγνώρισαν το ταλέντο του Brahms και τον ενθάρρυναν να γράψει συμφωνικά έργα.
Τον Οκτώβριο του 1853, ο Robert Schumann υποστήριξε δημόσια ότι ο Brahms ήταν "προορισμένος να εκφράσει ιδανικά την εποχή." Δυστυχώς, τέσσερις μήνες αργότερα ο Schumann άρχισε να υποφέρει από σύφιλη, επιχείρησε να αυτοκτονήσει, και στη συνέχεια κλείστηκε σε άσυλο. Ο Brahms, που την περίοδο εκείνη εργαζόταν ήδη πάνω σε ιδέες που αργότερα θα συγκροτούσαν το πρώτο κοντσέρτο του, συγκλονίστηκε από αυτές τις εξελίξεις και προσπάθησε να βοηθήσει. Όπως γράφει ο Philip Huscher στις σημειώσεις του προγράμματος της Συμφωνικής Ορχήστρας του Chicago:
Υπό αυτές τις συνθήκες, η δουλειά του Brahms εξερεύνησε τις μορφές της συμφωνίας και της σονάτας για δύο πιάνα, πριν καταλήξει σε εκείνη του κοντσέρτου για πιάνο και ορχήστρα. Χρειάστηκε πέντε χρόνια για να το ολοκληρώσει, δεδομένης της αυτοκριτικής τελειομανίας που τον χαρακτήριζε, και το αποτέλεσμα ήταν ένα θεμελιώδες και ριζοσπαστικό έργο στην ιστορία της κλασσικής μουσικής. Ο θάνατος του φίλου και μέντορα του άφησε έντονα το σημάδι του στο κοντσέρτο, το ίδιο και η αφοσίωση του συνθέτη στην Clara Schumann. Υπήρξαν φίλοι σε ολόκληρη τη ζωή τους, και δεν είναι σαφές αν ποτέ υπήρξαν εραστές. Ο τρόπος που το κοντσέρτο επηρεάστηκε από τη σχέση του Brahms τόσο με τον Robert όσο και την Clara Schumann είναι ιδιαίτερα έκδηλη στο εκπληκτικό Adagio· όπως υποστηρίζει ο Chris Morrison στις σημειώσεις του προγράμματος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Boulder:
Μία απο τις καλύτερες εκτελέσεις αυτού του κοντσέρτου είναι από τον Clifford Curzon με την Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου, σε διεύθυνση του George Szell, το 1962, την οποία μπορείτε να βρείτε εδώ. Καθώς όμως υπάρχει μόνο σε ακουστική μορφή, θα πρότεινα επίσης την παρακάτω παθιασμένη εκτέλεση από την Hélène Grimaud με την Συμφωνική Ορχήστρα του Νοτιοδυτικού Γερμανικού Ραδιοφώνου, σε διεύθυνση του Michael Gielen, από το 2005 (το Adagio που προαναφέρθηκε αρχίζει στο 24:05):
Robert και Clara Schumann philarmonia.org
Τον Οκτώβριο του 1853, ο Robert Schumann υποστήριξε δημόσια ότι ο Brahms ήταν "προορισμένος να εκφράσει ιδανικά την εποχή." Δυστυχώς, τέσσερις μήνες αργότερα ο Schumann άρχισε να υποφέρει από σύφιλη, επιχείρησε να αυτοκτονήσει, και στη συνέχεια κλείστηκε σε άσυλο. Ο Brahms, που την περίοδο εκείνη εργαζόταν ήδη πάνω σε ιδέες που αργότερα θα συγκροτούσαν το πρώτο κοντσέρτο του, συγκλονίστηκε από αυτές τις εξελίξεις και προσπάθησε να βοηθήσει. Όπως γράφει ο Philip Huscher στις σημειώσεις του προγράμματος της Συμφωνικής Ορχήστρας του Chicago:
Αυτή θα ήταν μία ακόμα δυσκολότερη περίοδος για την Clara αν ο Brahms δεν είχε επιστρέψει στο Ντίσελντορφ για να είναι μαζί της. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα τι προέκυψε στην διάρκεια εκείνων των μηνών. Ο Brahms πήγαινε περιοδικά να επισκεπτεί τον Robert στο άσυλο, αλλά στην Clara δεν επιτρεπόταν να τον δει. Στα γενέθλια του Robert το 1856, ο Brahms τον βρήκε να κάνει αλφαβητικές λίστες πόλεων και χωρών. Τελικά, στις 17 Ιουλίου η Clara πήγε μαζί με τον Brahms και, για πρώτη φορά σε περισσότερο από δύο χρόνια, είδε το θλιβερό θέαμα του συζύγου της. Δύο μέρες αργότερα, ο Robert Schumann πέθανε.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η δουλειά του Brahms εξερεύνησε τις μορφές της συμφωνίας και της σονάτας για δύο πιάνα, πριν καταλήξει σε εκείνη του κοντσέρτου για πιάνο και ορχήστρα. Χρειάστηκε πέντε χρόνια για να το ολοκληρώσει, δεδομένης της αυτοκριτικής τελειομανίας που τον χαρακτήριζε, και το αποτέλεσμα ήταν ένα θεμελιώδες και ριζοσπαστικό έργο στην ιστορία της κλασσικής μουσικής. Ο θάνατος του φίλου και μέντορα του άφησε έντονα το σημάδι του στο κοντσέρτο, το ίδιο και η αφοσίωση του συνθέτη στην Clara Schumann. Υπήρξαν φίλοι σε ολόκληρη τη ζωή τους, και δεν είναι σαφές αν ποτέ υπήρξαν εραστές. Ο τρόπος που το κοντσέρτο επηρεάστηκε από τη σχέση του Brahms τόσο με τον Robert όσο και την Clara Schumann είναι ιδιαίτερα έκδηλη στο εκπληκτικό Adagio· όπως υποστηρίζει ο Chris Morrison στις σημειώσεις του προγράμματος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Boulder:
Ένα θερμό και ευγενές θέμα στα έγχορδα ανοίγει το δέυτερο μέρος. Το πιάνο εισέρχεται με πλούσιες αρμονίες και μια ήρεμη διάθεση δημιουργείται, με μια αίσθηση νοσταλγίας στο τόξο των μελωδιών. Ο Brahms είχε αρχικά προσθέσει σε αυτό το μέρος μια γραπτή επιγραφή, “Benedictus qui venit in nomine Domini” (“Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι του Κυρίου”). Θα μπορούσε να αναφέρεται εδώ στον Robert Schumann, τον οποίο συχνά αποκαλούσε “Dominus” (με την έννοια του “Δασκάλου”). Παρόμοια, τον Δεκέμβριο του 1856 ο Brahms έγραψε ένα γράμμα στην Clara Schumann, στο οποίο αναφέρεται σε αυτό το μέρος λέγοντας “ζωγραφίζω επίσης ένα υπέροχο πορτραίτο σας.” Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αυτή η χαλαρή, όμορφη μουσική είχε στενές προσωπικές αναφορές του συνθέτη.
Μία απο τις καλύτερες εκτελέσεις αυτού του κοντσέρτου είναι από τον Clifford Curzon με την Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου, σε διεύθυνση του George Szell, το 1962, την οποία μπορείτε να βρείτε εδώ. Καθώς όμως υπάρχει μόνο σε ακουστική μορφή, θα πρότεινα επίσης την παρακάτω παθιασμένη εκτέλεση από την Hélène Grimaud με την Συμφωνική Ορχήστρα του Νοτιοδυτικού Γερμανικού Ραδιοφώνου, σε διεύθυνση του Michael Gielen, από το 2005 (το Adagio που προαναφέρθηκε αρχίζει στο 24:05):
H Hélène Grimaud έχει αναφερθεί σε αυτό το κοντσέρτο με ιδιαίτερα οξυδερκή τρόπο στο ντοκιμαντέρ Living With Wolves, το οποίο σκηνοθέτησε ο Reiner E. Moritz το 2002 (50:22):
Για εμένα, το Πρώτο Κοντσέρτο του Brahms είναι ένα [...] ζωτικό κομμάτι, είναι ένα κομμάτι που χρειάζομαι για να επιβιώσω, και δεν υπάρχουν πολλά από αυτά, ίσως δύο ή τρία. Γράφτηκε αρκετά νωρίς στην ζωή του Brahms, και [...] για εμένα είναι μια διαθήκη, είναι ένα ρέκβιεμ. Έχει μία πυκνότητα, και μία βαρύτητα έκφρασης, που βρίσκω πολύ συγκινητική [...]
Πάντα σκέφτομαι τον Schumann, γιατί όταν ο Brahms το έγραψε, ήταν μετά την πρώτη απόπειρα αυτοκτονίας του Schumann, και όταν ακούω την ορχηστρική εισαγωγή, που είναι φυσικά αρκετά μεγάλη, είναι ένα κομμάτι όπου βλέπω, βλέπω τη ζωή μου να ξετυλίγεται καθώς η μουσική προχωράει, [...] είναι μια πολύ, πολύ προσωπική εμπειρία για εμένα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου